Stinsenplanten

Elk voorjaar zijn er in de tuin van De Schierstins mensen te vinden die op zoek zijn naar typische voorjaarsbloeiers: de stinsenplanten. Het zijn planten die vanouds in tuinen van adellijke families en notabelen te vinden zijn. Zij voelen zich het beste thuis in natuurlijk aangelegde, parkachtige tuinen,waar ze kunnen verwilderen. Het zijn van oorsprong geen inheemse planten.
Het merkwaardige is dat stinsenplanten buiten deze parken - in het omringende veld - niet gedijen. Ze aarden het best in vruchtbare losse grond die jaren achtereen door de mens bewerkt is: bemest, vergraven, verbeterd en beplant met bomen en struiken. Op den duur redden de stinsenplanten zichzelf, zoals in park Jongema State te Raerd, waar de state in 1912 gesloopt is. De stinsenplanten waarderen ook struiken en bomen met snel verterend blad, zoals de es, in hun omgeving. De bomen laten in het vroege voorjaar de zonnestralen door als deze planten in bloei staan.

( Foto: De Schierstins in mei, met de laatste bloeiende stinsenplanten van het seizoen: het witte Haarlemmer klokkenspel en dito vogelmelk; rechtsboven de es )

Stinsenplanten worden voor het eerst vermeld in boeken of documenten uit de tweede helft van de 16e eeuw. Een plant als het lenteklokje (maarteblomke) wordt reeds in 1420 genoemd. Grote opgang maken de stinsenplanten vanaf de eerste helft van de 18e eeuw. Dat houdt verband met de opkomst van tuinen in de Engelse landschapsstijl: parkachtige tuinen met heuveltjes, vijvers, grillig lopende paden en groepjes bomen en struiken. Voor stinsenplanten een ideaal oord om buiten de perkjes te treden en te verwilderen. De eigenaren laten dat toe, want het past in het concept van een natuurlijke tuin. Ze laten zelfs met opzet deze planten verwilderen.

Speciaal voor (school-)kinderen is een lesbrief beschikbaar over de stinsenplantentuin van de Schierstins.

( Afbeelding: Eerste middeleeuws schilderij met stinsenplanten als lenteklokje en daarnaast het viooltje en sleutelbloem )

Het is aan dr. J. Botke te danken dat de naam stinsenplanten is ingevoerd. In zijn boek De Gritenij Dantumadiel (1932) spreekt hij als eerste over 'stinsenplanten'. Daarmee bedoelt hij de planten rond De Schierstins die door de dorpsbewoners 'stinzeblomkes' worden genoemd (het Haarlems klokkenspel).

In 2001 is de tuin van De Schierstins na een grondige renovatie heropend. Sindsdien groeit er een veel grotere variatie en hoeveelheid stinsenplanten. Een werkgroep beheert de stinsenplanten in de tuin. Zij houden met andere beheerders/bezitters ook een wekelijkse inventarisatie van de stinzenplanten in: Stinzenflora monitor

De voornaamste stinsenplanten rondom De Schierstins:

En dan zijn er rondom De Schierstins nog planten die wel tot de stinsenflora behoren, maar geen echte stinsenplanten zijn.
De grote stinsenplantenkenner D.T.E. van der Ploeg (1919-2006) noemde ze het 'byguod'.

De belangrijkste bij De Schierstins zijn: