Stinzentuin

Elk voorjaar zijn er in de tuin van De Schierstins mensen te vinden die op zoek zijn naar typische voorjaarsbloeiers: de stinzenplanten. Het zijn planten die vanouds in tuinen van adellijke families en notabelen te vinden zijn. Zij voelen zich het beste thuis in natuurlijk aangelegde, parkachtige tuinen, waar ze kunnen verwilderen. Het zijn van oorsprong geen inheemse planten.

---

Nu in de Stinzentuin. Foto's van Harm Woelinga

Hieronder vindt u de bloeiende stinzenplanten van maart/april

Voorjaarshelmbloem
 

Bosgeelster

Sneeuwroem


Longkruid



Het merkwaardige is dat stinzenplanten buiten deze parken - in het omringende veld - niet of nauwelijks gedijen. Ze aarden het best in vruchtbare losse grond die jaren achtereen door de mens bewerkt is: bemest, vergraven, verbeterd en beplant met bomen en struiken. Op den duur redden de stinzenplanten zichzelf, zoals in parzegelk Jongema State te Raerd, waar de state in 1912 gesloopt is. De stinzenplanten waarderen ook struiken en bomen met snel verterend blad, zoals de es, in hun omgeving. De bomen laten in het vroege voorjaar de zonnestralen door als deze planten in bloei staan.

Stinzenplanten worden voor het eerst vermeld in boeken of documenten uit de tweede helft van de 16e eeuw. Een plant als het lenteklokje (maarteblomke) wordt reeds in 1420 genoemd. Grote opgang maken de stinzenplanten vanaf de eerste helft van de 18e eeuw. Dat houdt verband met de opkomst van tuinen in de Engelse landschapsstijl: parkachtige tuinen met heuveltjes, vijvers, grillig lopende paden en groepjes bomen en struiken. Voor stinzenplanten een ideaal oord om buiten de perkjes te treden en te verwilderen. De eigenaren laten dat toe, want het past in het concept van een natuurlijke tuin. Ze laten zelfs met opzet deze planten verwilderen.

Het is aan dr. J. Botke te danken dat de naam stinzenplanten is ingevoerd. In zijn boek De Gritenij Dantumadiel (1932) spreekt hij als eerste over 'stinsenplanten'. Daarmee bedoelt hij de planten rond De Schierstins die door de dorpsbewoners 'stinzeblomkes' worden genoemd (het Haarlems klokkenspel).

In 2001 is de tuin van De Schierstins na een grondige renovatie heropend. Sindsdien groeit er een veel grotere variatie en hoeveelheid stinzenplanten. Een werkgroep beheert de stinzenplanten in de tuin. Zij houden met andere beheerders/bezitters ook een wekelijkse inventarisatie van de stinzenplanten in: Stinzenflora monitor.



De voornaamste stinzenplanten rondom De Schierstins:

Adderwortel	Persicaria bistorta	Njirrewoartel
Boerenkrokus	Crocus tommasinianus Herb	Boerekrookje
Bonte krokus	Crocus vernus	Krookje
Breed longkruid	Pulmonaria officinalis L.	Longkrûd
Gele anemoon	Anemone ranunculoides	Giele anemoan
Gevlekte aronskelk	Arum maculatum	Aronstsjelk
Grote sneeuwroem	Scilla siehei	Grutte Stjerblom
Haarlems klokkenspel	Saxifraga granulata L. var. plena	Haarlimmer klokkespul
Holwortel	Corydalis bulbosa (L.) DC	Holwoartel
Italiaanse aronskelk	Arum italicum	Italiaanske aronstsjelk
Kleine sneeuwroem	Scilla sardensis	Lytse stjerblom
Knikkende vogelmelk	Ornithogalum nutans	Grutte gersstjer
Lenteklokje	Leucojum vernum L.	Maarteblomke
Sneeuwklokje	Galanthus nivalis L.	Liderke
Oosterse sterhyacint	Scilla siberica	Stjerhyasint
Vingerhelmbloem	Corydalis solida (L.) Clairv.	Helmblom
Wilde hyacint	Hyacinthoides non-scripta	Wylde hyasint
Wilde narcis	Narcissus pseudonarcissus L.	Titelroas
Winterakoniet	Eranthis hyemalis (L.) Salisb	Ayttablomke

En dan zijn er rondom De Schierstins nog planten die wel tot de stinzenflora behoren, maar geen echte stinzenplanten zijn.
De grote stinzenplantenkenner D.T.E. van der Ploeg (1919-2006) noemde ze het 'byguod'.



De belangrijkste bij De Schierstins zijn:

Bosgeelster	Gagea lutea (L.) Ker-Gawl.	Boskgoudstjer
Bostulp	Tulipa sylvestris L.	Wylde tulp
Donkere ooievaarsbek	Geranium phaeum L.	Brune earrebarrebek
Droogbloeier (herfsttijloos)	Colchicum byzantinum Ker-Gawl.	Droechbloeier
Hartbladzonnebloem	Doronicum pardalianches	Foarjierssinneblom
Gewone vogelmelk	Ornithogalum umbellatum	Gersstjer
Kievitsbloem	Fritillaria meleagris	Ljippeblom
Lievevrouwebedstro	Galium odoratum (L.) Scop.	Frouwebêdstrie
Pimpernoot	Staphylea pinnata L.	Pimpernút
Prachtframboos	Rubus spectabilis Pursh.	Prachtframboas
Zenegroen	Ajuga reptans L.	Krûpend grien